Op 8 januari opende president Vladimir Poetin in de Russische exclave Kaliningrad een LNG-terminal. Daarmee moet de regio onafhankelijk worden van de doorvoer van gas door buurland Litouwen.
Enkele uren lang was het gebied rond Kaliningrad op 8 januari jongstleden helemaal afgekoppeld van de gaspijpleiding Minsk-Vilnius-Kaunas-Kaliningrad. Toen werd namelijk de werking van de nieuwe LNG-terminal in de Russische exclave gedemonstreerd. Poetin verklaarde bij de opening van de terminal dat het Oblast Kaliningrad hierdoor onafhankelijker moet worden van doorvoerlanden die Rusland vijandig gezind zijn.
Minder afhankelijk van doorvoerlanden
Om in de toekomst niet meer afhankelijk te zijn van doorvoerlanden werd het LNG-project in het leven geroepen, waarbij de tanker Maarschalk Vasilevski vloeibaar aardgas (LNG) over zee aanlevert. Het schip zet dat vloeibare gas bij aankomst weer om in gas. Voor de Oostzeekust legde men voor dit doel een vijf kilometer lang ponton aan om de LNG-tanker te ontvangen.
De LNG-tanker Maarschalk Vasilevski voor de Oostzeekust (foto: Gazprom)
Tot nog toe werd de Russische exclave alleen via de gaspijpleiding Minsk-Vilnius-Kaunas-Kaliningrad verzorgd, die door Wit-Rusland en Litouwen loopt. Via de nieuwe terminal moet jaarlijks 3,7 miljard kubieke meter gas getransporteerd worden. Daarmee kan zowel de huidige behoefte in het gebied als ook een eventuele grotere behoefte in de toekomst gedekt worden.
LNG duurder
Rusland reageert hiermee op vergelijkbare LNG-terminals in de naburige landen aan de Oostzee. Polen en Litouwen bouwden deze eerder al. Zij wilden op hun beurt onafhankelijker worden van Russische gasleveranties. De regeringen in Warschau en Vilnius verkiezen zelfs de aankoop van dure Amerikaanse LNG boven het relatief goedkope aardgas dat Rusland via de bestaande pijpleidingen levert.
Poetin gaf tijdens de opening van de terminal toe dat de LNG-leveranties voor Kaliningrad weliswaar duurder zijn dan die door pijpleidingen. Maar de doorvoerlanden, met name Litouwen, hadden de transitheffingen doorlopend opgeschroefd. Dat Rusland nu ook buiten Litouwen om gas kan leveren aan Kaliningrad, ondergraaft de Litouwse monopoliepositie in de onderhandelingen over de transitprijzen, aldus Rustam Tankajev, lid van de Commissie voor Energiestrategie van de Russische Handelskamer.
Poetin en Alexei Miller tijdens de demonstratie van de werking van de nieuwe terminal (foto: Gazprom)
Litouwen vijandig
De energielevering is een duidelijk illustratie van de geostrategische situatie van het Oblast Kaliningrad, ingesloten tussen Litouwen en Polen. Levering door derde staten is onvermijdelijk, waarmee de leveringszekerheid ook van de betrekkingen tussen de staten afhangt. De Litouwse regering is Moskou echter niet goed gezind. Zo riep de Litouwse president Dalia Grybauskaite, na het incident met de Oekraïense zeelui in de Straat van Kertsj, de EU ertoe op de economische sancties tegen Rusland uit te breiden en NAVO-schepen naar de Zwarte Zee te sturen. Herhaaldelijk schermt de Litouwse apparatsjik met het schrikbeeld van een Russische invasie en haar favoriete talking point dat Rusland aan de grens met de Baltische staten en Polen “tien keer zo veel manschappen heeft als de NAVO”. Verder is zowel Litouwen als Polen fel gekant tegen de aanleg van de Nord Stream 2-pijpleiding.
Signaal voor Wit-Rusland
Met de bouw van de LNG-terminal geeft Moskou niet alleen een signaal af aan buurlanden Litouwen en Polen, maar ook aan Wit-Rusland. Rond de jaarwisseling bekoelde de relatie tussen Moskou en Minsk weer eens, toen de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko de Russische regering ervan beschuldigde met belastingtrucs de prijzen voor gasleveranties naar Wit-Rusland op te willen voeren. Kort daarvoor was Loekasjenko naar Moskou gereisd om over een nieuwe korting te onderhandelen. Wit-Rusland krijgt echter reeds een korting, waardoor het gunstiger prijzen betaald dan bijvoorbeeld Litouwen en Polen. De Wit-Russische president moest dan ook met lege handen naar Minsk terugkeren. De opening van de LNG-terminal in het Oblast Kaliningrad maakt ook voor Minsk duidelijk dat het niet hoeft te proberen geld terug te halen door het verhogen van de transitheffingen. Die heffingen zijn overigens een belangrijke inkomstenbron voor de ‘laatste dictatuur van Europa’.
Loekasjenko was eind december in Moskou om met Poetin over verschillende bilaterale kwesties te spreken. Ten aanzien van een extra korting op aardgas kreeg hij echter nul op het rekest (foto: Kremlin).
Niet volledig van pijpleiding af
De opening van de LNG-terminal betekent overigens niet dat Rusland volledig afscheid wil nemen van de pijpleiding Minsk-Vilnius-Kaunas-Kaliningrad. Gouverneur Anton Alichanov benadrukte dat er alleen tijdelijk afgekoppeld werd om de werking van de terminal te kunnen demonstreren. De levering door de pijpleiding wordt gewoon voortgezet. Het gaat er in de eerste plaats om dat Kaliningrad zeker kan zijn van de levering van gas. Daartoe legt de Oblast reserves aan. De gouverneur wijst erop dat de regionale overheid daartoe een ondergrondse gasopslag aangelegd heeft. Deze opslag heeft een capaciteit van 174 miljoen kubieke meter. Met het oog op de industriële ontwikkeling van de regio is Alichanov voornemens dit tot 2024 uit te breiden tot 800 miljoen kubieke meter.
